W zeszłym roku zapoczątkowaliśmy serię wpisów pt. Boże Narodzenie na świecie. Po Amerykach, Australii, Afryce i Antarktydzie oraz Azji przyszedł czas wrócić na własne podwórko, do Europy.

Opłatek, pierwsza gwiazdka na niebie, puste miejsce przy stole i sianko pod obrusem, to znamy. A czy zastanawialiście się kiedyś, jak wygląda Boże Narodzenie w innych krajach Europy? Co podczas Gwiazdki robią mieszkańcy Islandii albo francuskiej Martyniki? Poniżej postaramy się zaspokoić Waszą ciekawość. Boże Narodzenie na świecie – Europa czas start!

Z ciekawostek:

• najwyższy bałwan na świecie mierzył 34,4m wysokości,
• najdroższa choinka na świecie kosztowała 11 mln $,
• pierwsza butelka Coca Coli została wyprodukowana w 1931 roku,
• w jedną noc św. Mikołaj odwiedza 882 domy na sekundę,
• imiona reniferów św. Mikołaja to: Amorek, Błyskawiczny, Fircyk, Kometka, Profesorek, Pyszałek Rudolf, Tancerz, Złośnik.

Europa – Boże Narodzenie na świecie – nasz faworyt to Islandia!

Islandia

Na 13 dni przed Świętami Bożego Narodzenia dzieci w ich domach odwiedza 13 Yule Lads. Istoty te kontynują swoje odwiedziny każdego kolejnego wieczoru, aż do świąt. Jeden, po drugim. Z kolei po świętach, przez kolejne 13 dni, jeden po drugim odchodzą z powrotem w góry, by powrócić razem 6 stycznia i wspólnie z mieszkańcami Islandi celebrować ten dzień. Ale 13 Yule Lads nie przychodzą do dzieci z pustymi rękami. Każda z pociech, zanim pójdzie spać, musi ustawić swoje buty na okiennym parapecie, by następnego dnia jeżeli była grzeczna, znaleźć w nich cukierki… albo zgniłe ziemniaki, jeżeli była niegrzeczna. I tyle na temat uroczego kontekstu tej tradycji, bowiem potem robi się naprawdę mrocznie. 13 Yule Lads to psotne istoty lubujące się w dokuczaniu ludziom, synowie olbrzymki Gryla i jej trzeciego męża Leppaludi. I niby spoko, tylko że olbrzymka słynie z porywania niegrzecznych dzieci, z których w swojej jaskini gotuje… gulasz (sic!). Tak że tego… Z kolei jeśli chodzi o 13 Yule Lads, to każdy z nich ma swoją „specjalność”, ale wszystkie one sprowadzają się do dokuczania zwierzętom i ludziom np. Stekkjarstaur nęka owce, Stúfur kradnie patelnie by wyjadać z nich resztki, Giljagaur kradnie mleko z obory, Þvörusleikir kradnie i liże drewniane łyżki (bo tak!), Pottaskefill kradnie resztki z garnków, Hurðaskellir trzaskając dzwiami w nocy budzi dzieci, Bjúgnakrækir kradnie wędzące się pod strzechą kiełbasy a Ketkrókur kradnie mięso.

A potem już alfabetycznie, dla ułatwienia

Albania

Pół wieku temu Albania stała się pierwszym w pełni ateistycznym krajem. Jednak szacuje się, że wciąż 10% populacji to katolicy a 1% stanowią prawosławni (religią dominująca jest tu islam). Boże Narodzenie nie jest więc popularnym i hucznie obchodzonym w Albani świętem, chociaż jakiś czas temu zostało uznane za świeto państwowe (Krishtlindjet),a na placu w Tiranie władze miasta ustawiają wielką choinkę. Prezenty wymienia się tu 25 grudnia, podczas wspólnego, postnego bo niemięsnego posiłku, rodziny udają się też wspólnie na pasterkę. Jednak prawdziwa feta rozpoczyna się w Sylwestra i trwa przez cały Nowy Rok – mieszkańcy Albani przyozdabiają drzewko sylwestrowe, odwiedza ich Babagjyshi oraz Vitit te Ri (Staruszek Nowego Roku) który wręcza prezenty, a rodziny i przyjaciele zasiadają do wspólnej kolacji.

Andora

Świąteczne dekoracje zawiesza się tu już na początku grudnia, a przygotowaniom do świąt towarzyszą liczne parady świętego Mikołaja. Z kolei dzieci z zawzięciem szukają glinanej figurki zwanej The Caganer (gówniarz). Ukryta w bożonarodzeniowych szopkach, siedząca postać ze spuszczonymi spodaniami.

Austria

6 grudnia podobny do diabła Krampus dołącza do świętujących, a dzieci muszą przedstawić listę swoich dobrych i złych uczynków. Za dobre czeka je nagroda w postaci jabłek i orzechów, za złe muszą wytrwać w lęku aż do Bożego Narodzenia, bowiem wtedy dowiedzą się co przyniesie im Krampus.

Belgia

Przed świątami wszystkie zakątki Belgii ozdobione zostają kolorowymi światełkami. 6 grudnia dzieci odwiedza Święty Mikołaj, a te noc wcześniej zostawiają marchweki dla jego konia oraz kufel piwa dla pomocnika zwanego Zwarte Piet lub Père Fouettard. Z kolei Boże Narodzenie to czas dla rodziny, który spędza się na wspólnym celebrowaniu posiłku i rozpakowywaniu prezentów.

Białoruś

Czas Bożego Narodzenia i Nowego Roku na Białorusi to Kaliady. Zaczyna się on 25 grudnia, pierwszym Bożym Narodzeniem obchodzonym przez protestantów i katolików, potem jest Nowy Rok który jest tu największą fetą w tym okresie i kończy 7 stycznia drugim Bożym Narodzeniem, obchodzonym w prawosłanych cerkwiach. Drzewka świąteczne (lub też noworoczne) ubiera się tu na Nowy Rok, a umieszczone pod nimi prezenty otwiera się w Sylwestra. Na Białorusi mają też „tradycję” Kevina samego w domu. A dokładniej chodzi o film nakręcony w 1975 roku pt. „S Legkim Parom„, który rokrocznie puszczany jest w telewizji w sylwestra. Z kolei na kilka minut przed północą emitowane przemówienie prezydenta Białorusi.

Bośnia i Hercegowina

Bośnia to muzłumanie (Bośniacy), katolicy (Chorwaci) i prawosławni (Serbowie). Pierwsze Boże Narodzenie obchodzi się ty 25 grudnia (katolicy), drugie 7 stycznia (prawosławni). Dzieci odwiedza Dziadek Mróz (Djeda Mraz), starszy pan ubrany na niebiesko który przybywa w towarzystwie wnuczki Snegurochki z mroźnej północnej Rosji. Główny jarmark świąteczny odbywa się w Sarajewie, zaczyna się 6 grudnia i trwa do 13 stycznia, a kupic na nim można lokalne rękodzieło i przysmaki oraz pojeździć na lodowisku. W Wigilię wszyscy idą na pasterkę (Ponocka),

Bułgaria

Obchodzone 25 grudnia, poprzedzone 40 dniowym Adwentem który rozpoczyna się 15 listopada. Kolację wigilijną je się tu wieczorem, która powinna składać się z nieparzystej liczby potraw – 7, 9, 11 (wliczają się do nich pieprz, sól i cukier). Pod obrus wkłada się słomę, a za drzwiami ustawia się drewniany pług.

Chorwacja

85% ludzi to katolicy. Przygotowania do Bożego Narodzenia zaczynają się w dzień św. Katarzyny, czyli 25 listopada. W domu umieszcza się adwentowy wieniec z 4 świecami, które symbolizują: pierwsza świeca (fioletowa) to stworzenie – nadzieja, druga świeca (fioletowa) to wcielenie – pokój, trzecia świeca (różowa) to odkupienie – radość, czwarta świeca (fioletowa) to zakończenie – miłość. Niekiedy w środu ustawia się piątą święcę, zapalaną w Boże Narodzenie. Z kolei dzieci wyczekując św. Mikołaja w oknie ustawiają wyczyszczone buty, licząc na czekoladki i drobne upominki. Jeżeli zaś były niegrzeczne, zamiast Mikołaja odwiedzi je Krampus, rogaty potwór podróżujący z Mikołajem, który zamiast upominków zostawi w bucikach złote rózgi. Innym zwyczajem jest wysiew pszenicy na małych spodkach w dniu św.Łucji, której kiełki ustawia się w Wigilię pod choinką. Choinkę dekoruje się tu w Wigilię, kiedyś susznymi owocami, dziś przypominającymi je ozdobami, a chłopcy obdarowują swoje dziweczyny bożonarodzeniowymi, dekorowanymi jabłkami. Boże Narodzenie kończy się 6 stycznia, świętem Trzech Króli.

Czarnogóra

Obchodzone 25 grudnia i 7 stycznia. Adwent rozpoczyna się 28 listopada, a podczas Wigili nie je się mięsa. Drzewko bożonarodzeniowe, zwane Badnjak ścinane jest przez głowę rodziny i co ciekawe nie jest ono iglakiem a kawałkami gałęzi dębu. A tych powinno być tyle ilu jest mieszkańców domu. Następnie kobiety dekorują je liśćmi laurowymi oraz hiacyntami, a całość związują czerwoną nicią. W Wigilię wnosi się je domu, polewa odrobiną wina i spala w kominku. W trakcie świąt ludzie chodzą na pasterkę, spotykają się też przy ogniskach i… strzelają z broni. Tradycja mówi, że pierwszym gościem w świąteczny poranek musi być mężczyzna. Takie odwiedziny zdażają się nawet już o 6 rano! a pierwszy gość zostaje obdarowany parą skarpetek i toastem z rakiji.

Czechy

Wieczorem 5 grudnia dzieci z niecierpliwością wypatrują wizyty św. Mikołaja (Svatý Mikuláš), który przychodzi w towarzystwie aniołków oraz… diabłów. Mikołaj pyta dzieci, czy były grzeczne, każe zaśpiewać sobie piosenkę lub wyrecytować wierszyk, po czym nagradza je słodyczami i owocami. Jeżeli były niegrzeczne, diabeł da im kawałek węgla. Z kolei prezenty w Wigilię rozności mały Jezusek (Ježíšek), który przychodzi w Wigilię i zostawia je pod choinką. Dzieci w tym czasie jedzą swoją kolację w innym niż stoi choinka pomieszczeniu i dopiero na dźwięk dzwoneczka wiedzą, że Jezusek zostawił presenty. W Czechach najważniejszym dniem świąt jest Wigilia, do tego dnia Czesi poszczą w nadzieji że ujrzą (z głodu) na ścianie złotą świnię, co ma im zapewnić szczęście. W Czechach dużą popularnością cieszą się bożonarodzeniowe przesądy, takie jak np. w Wigilię nie wolno robić ani go dotykać, inaczej ktoś z rodziny może umrzeć, pod wigilijnym talerzem należy rozsypać rybie łuski, co ma zapewnić pieniądze w przyszłym roku, po kolacji wigilijnej należy rozkroić jabłka – 5 nasionek to zdrowie, cztery to… śmierć, a robak to choroba, w trakcie kolacji wigilijnej nikt nie może odejśc od stołu, inaczej rodzina nie spotka się w przyszłym roku w komplecie (osoba która wstanie umrze).

Dania

W Danii Święta Bożego Narodzenia nazywa się Jul. Najważniejszym dniem świąt jest 24 grudnia. W tym dniu rodziny spotykają się i od rana wspólnie przygotowują się do wieczornej kolacji, a ta rozpoczyna się około godziny 18:00. Po kolacji zaś zapalają na choice świece i tańczą wokół niej, wspólnie śpiewając kolędy, po czym następuje rozpakowywanie prezentów. Brzmi znajomo, prawda?

Estonia

Boże Narodzenie rozoczyna się wraz z Adwentem. Od tego dnia dzieci kładą na parapecie skarpetki i codziennie aż do Wigilii 24 grudnia przychodzi elf który wkłada do nich słodycze. Wigilia to czas spotkań z rodziną, a wieczorem domowników odwiedza św. Mikołaj, któremu w zamian za prezenty należy recytować wierszyki.

Finlandia

Finlandia to Laponia, a więc miejsce zamieszkania św. Mikołaja zwanego tu Joulupukki (Bożonarodzeniowa koza!). Co roku otrzymuje on setki tysiące listów od dzieci z całego świata, a w jego sąsiedztwie znajduje się park tematyczny o nazwie „Bożonarodzeniowa Kraina”. Nazwa Joulupukki pochodzi od okropnej kozy Yule, która prosiła dzieci o prezenty, zamiast im je wręczać. W Finlandii ważnym jest aby na święta wszyscy dotarli do swoich domów, dlatego rybacy już 21 grudnia dokują swoje łodzie i kutry w portach. Rolnicy w tym czasie wieszają na drzewach snopy pszenicy, kawałki łoju i orzechów dla ptaków. Wszyscy sprzątają i szykują się na święta. Kupione na targu choinki (koniecznie po urzednim targowaniu się) ustawia się w domu w Wiglię, bo ten dzień jest najważniejszym dniem świąt. Przed wieczerzą Finlandczycy odwiedzają groby bliskich, a po kolacji św. Mikołaj (Joulupukki) odwiedza domy i rozdaje prezenty. Kolejną tradycją są posiadówki w saunie.

Francja

Z okazji świąt Francuzi w swoich domach ustawiają drewniane szopki do których wstawiają gliniane figurki, nie tylko biblijnych postaci ale też figurki księdza, policjanta, rzeźnika czy piekarza. W niektórych miastach odbywają się świąteczne jarmarki np. Marsyli i Strasburgu. W Wigilię w kominkach podpalą się kłody drzewa wiśniowego, zwyczaj ten wziął się z czasów gdy przynoszone do domów drewno polewało się czerwonym winem, by ładnie pachniało przy spalaniu. Drewno, jak i świece powinny palić się całą noc, a na stole należy pozostawić odrobinę jedzenia, na wypadek gdyby Maryja u Jezusek przyszli w nocy posilić się. Prezenty we Francji przynosi Père Noël. Kalendarz adwentowy nazywa się tu calendrier de l’Advent i ma formę czerwonych woreczków zawierających małe upominki w postaci miniaturek produktów – win, kosmetyków, perfum, świec oraz słodyczy.

Grecja

W greckich domach, na 12 dni przed Bożym Narodzeniem gospodynie nalewają do drewnianej, płaskiej miski wodę święconą, po czym zanurzają w niej drewniany krzyż owinięty gałązkami bazyli i raz dziennie skrapiają nią wszystkie pomieszczenia w domu. Rytuał ten jest powtarzany codziennie, aż do 6 stycznia, co ma powstrzymać złe duchy. Innym znanym zwyczajem, który również ma pomóc w walce ze złymi duchami jest palenie starych butów. W grudniu na Placu Arystotelesa w Salonikach ustawiane są wielka choinka (pierwszy raz choinka bożonarodzeniowa pojawiła sie w Grecji w roku 1833) oraz trójmasztowy żaglowiec, podobne dekoracje ustawia się też w Atenach. W Wigilię, modzi chłopcy śpiewają na ulicach kolędy (kalandę), akompaniując sobie przy tym grą na trójkątach i bębnach, a ich szyje przyozdabiają pomalowanymi na złoto i udekorowanymi orzechami modelami łodzi.W nagrodę otrzymują orzechy, figi, słodycze a nawet pieniądze. Po pasterce, ludzie wracają do domów i zasiadają do wigilijnej kolacji, tym samym kończąc okres postu. Prezenty przynosi 1 stycznia św. Bazyli/św Wasilis (Aghios Vassilis),w dniu tym piecze się też specjalny tort vasi-LO-pita, który kryje w sobie monetę a jej znalezienie zapewnia szczeście. Sylwester to czas biesiady, gier, uścisków i życzeń. Z kolei w Nowy Rok przestrzega się w Grecji wielu tradycji i rytuałów, takich jak np. bouna-MA-thes, kiedy to dorośli wręczają dzieciom prezenty i pieniądze, oraz pothari-KO który polega na tym, że w Nowy Rok pierworodne dziecko musi jako pierwsze z rodziny prawą nogą przekroczyć próg domu, ma to zapewnić szczęście całej rodzinie. Z kolei 6 stycznia celebruje się chrzest Jezusa – młodzi mężczyźni nurkują w zimnych wodach jezior, rzek czy mórz, aby jako pierwsi wydobyć krzyż, który został pobłogosławiony przez księdza i wrzucony do wody. Ten kto wyłowi go pierwszy, będzie miał szczęście przez cały rok.

Hiszpania

W dawnych czasach przed Wigilią dzieci odwiedzały sąsiadów i prosiły o słodycze, z kolei po mszy ludzie spacerowali ulicami z zapalonymi pochodniami i grali na instrumentach, w myśl maksymy: Dzisiejsza noc jest dobra i nie jest przeznaczona do spania! (Esta noche es Noche-Buena, Y no Es noche de dormir). Dziś dużą popularnością cieszy się pasterka, nazywana też Mszą Koguta (La Misa Del Gallo), bowiem legenda głosi, że w noc narodzin Jezusa zapiał kogut. Z kolei Wigilia to Nochebuena – dzień w którym rodziny zasiadają do wspólnej wieczerzy. Innym ważnym świętem jest 28 grudnia – Dzień Niewinnych Świętych (Día de los santos inocentes), podobny do znanego nam Prima Aprilis, podczas którego ludzie robią sobie psikusy, wkręcają się, opowiadają żarty, a swój udział w tej zabawie mają również radio i telewizja. Sylwester to Nochevieja, podczas którego o północy należy zjeść 12 winogron wraz z 12 uderzeniami zegara, co ma zagwarantować szczęście w nowym roku (jedno winogrono to jeden miesiąc). Prezenty wręcza się z Hiszpanii 6 stycznia, w dniu Święta Trzech Króli (Fiesta de Los tres Reyes Magos). Dzieci wierzą że to właśnie Trzej Królowie a nie św. Mikołaj je przynoszą, dlatego piszą do nich listy a na parapecie lub pod choinką ustawiają swoje buciki, kieliszek koniaku, orzechy i… wiadro wody dla wielbłądów! W dużych miastach urządzane są parady Trzech Króli. Z kolei w Kraju Basków prezenty przynosi człowiek o imieniu Olentzero – otyły mężczyzna w berecie, z fajką i w farmerskim stroju. W Katalonii zaś, jest to Tió de Nadal czy też Caga tió – mały pieniek, kłoda drewna wsparta na dwóch nogach, z namalowaną na jednym końcu uśmiechniętą twarzą (postać kobiety z pieńkiem z miasteczka Twin Peaks nasuwa się sama). 8 grudnia w dniu Święta Niepokalanego Poczęcia, rodziny ofiarują kłodzie odrobinę jedzenia oraz koc, a ta w Boże Narodzenie odwdzięcza się prezentami. Ludzie śpiewają jej piosenki, uderzają kijem by z jej środka wypadły suszone owoce, słodycze i orzechy. Dużym zainteresowaniem cieszą się tu też Jasełka zwane Pastorets oraz szopki Pesebres, których kluczową postacią od XVIII wieku jest… El Caganer czyli mężczyzna, a dokładniej wieśniak robiący… kupę (sic!). Dziś produkuje się go na podobieństwo celebrytów i polityków z całego świata.

Holandia

W Holandii prezenty dzieciom przynosi św. Mikołaj zwany Sinterklaas i robi to już 5 grudnia. Na codzień mieszka on w Madrycie, skąd wyrusza do Holandii w pierwszą sobotę po 11 listopada. Podróżuje wraz z pomocnikami, zwanymi Zwarte Pieten, a jego przybycie obwieszcza głośne bicie dzwonów w porcie maisteczka do którego przypływa (co roku jest to inny port). Z portu, ubrany w czerwone szaty, przemierza miasteczko na białym koniu, tym samym stając na czele procesji. Tymczasem w pozostałych częściach kraju dzieci ustawiają przy kominku buciki, napełnione sianem i marchewką dla konia, i czekają na prezenty. Grzeczne dostają od niego słodycze, niegrzeczne wrzucane są do worka i zabierane przez Zwarte Pieten na rok do Hiszpani by tam nauczyły się nie psocić.

Irlandia

Symbolem świąt w Irlandii jest zostawiona w oknie wysoka, czerwona świeca, jako symbol ciepłego powitania i schronienia w okresie świąt.

Liechtenstein

Okres świątecznych przygotowań zaczyna się tu już 5 grudnia. Wówczas przyjaciele lub członkowie rodziny przebierają się w strój św. Mikołaja i odwiedzają zaprzyjaźnione domy, by dowiedzieć się o jakich prezentach marzą dzieci. A te materializują się w Wigilię, za sprawą Bożonarodzeniowego Anioła (Christkindli). Na dwa tygodnie przed Bożym Narodzeniem w domach pojawia się choinka, którą dekoruje się w samą Wigilię i pod którą układa się prezenty od Aniołka. Dzieci otwierają je następnego dnia. Czas świąt to czas spędzony z rodziną, odwiedzania się na wzajem i wymieniania się prezentami.

Litwa

Na Litwie Wigilia (Kūčios) jest najważniejszym świętem podczas całego Bożego Narodzenia. Przez cały dzień ludzie poszczą, a wieczorem zasiadają do wspólnej, bezmięsnej kolacji, jednak wcześniej cały dom musi zostać dokładnie posprzątany. Tradycyjną dekoracją jest słoma, rozłożona na stole i przykryta białym obrusem na którym układa się gałązki jodły i ustawia świece. Jest to symbol leżącego w żłobie Dzieciątko Jezus. W czasie Wigili używa się jej również do wróżenia: wyciągnięcie długiego kawałka słomy zwiastuje długie życie, krótkiego krótkie życie, a grubego życie dostatnie. Na stole stawia się też dodatkowe, puste nakrycie dla niedawno zmarłego członka rodziny lub tego, który nie może przyjść na wieczerzę. Z kolei w samym jego środku stoi talerzyk z opłatkiem. Wieczerza zaczyna się wraz pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdki, od złożenia sobie życzeń i przełamania się opłatkiem. Niekiedy opłatek zastępuje się pokrojonym w cząstki jabłkiem. Po wspólnej wieczerzy rodziny odwiedza św. Mikołaj, który przynosi prezenty a o północy dorośli idą na pasterkę (Bernelių mišios).

Luksemburg

Tutaj Boże Narodzenie przypada na dzień 25 grudnia, i jest to jedno z najważniejszych świąt chrześcijańskich w ciągu roku. Z kolei obchodzona 24 grudnia Wigilia jest okazją do wspólnego, rodzinnego świątecznego posiłku, po którym rodziny idą na pasterkę (Metten). Ta najpiękniejsza odprawiana jest w katedrze Notre-Dame. W mniejszych miastach i na wioskach dużą popularnością cieszą się jasełka (Krëppespiller) (jasełka). Prezenty przynosi Dzieciątko Jezus (Chrëschtkëndchen) i chowa je pod choinką, a otwierane są w Wigilię lub następnego dnia. Przygotowaniom do świąt towarzyszą liczne bożonarodzeniowe jarmarki, szopki i procesje. Sklepy i ulice są dekorowane, a w mieście Luksemburg odbywa się zimowy festiwal Winterlights. W instytucjach, kościołach i szkołach odbywają się przeróżne koncerty, dzieci i uczniowie uczą się kolęd i pieką ciasteczka (każda rodzina ma swój własny unikalny przepis). Choinki ubierane są na kilkanaście dni przed Wigilią, a po świętach palone są podczas uroczystości zwanej Buergbrennen. W pierwszą niedzielę adwentu zapalana jest pierwsza świeca na rodzinnym wieńcu adwentowy (Adventskranz), zrobionym z gałęzi jodłowych, sosny, ostrokrzewu i jemioły, ozdobionym czterema świecami (w każdą niedzielę adwentu zapalana jest kolejna świeca). Dzieci z kolei każdego dnia (zaczynając od 1 grudnia aż do 24) otwierają kolejne okienko w swoich adwentowych kalendarzach.

Łotwa

Prezenty na Łotwie przynosi bożonarodzeniowy staruszek zwany Ziemassvētku vecītis i chowa je pod choinką. Otworzyć je można w Wigilię albo dopiero następnego dnia, ale wcześniej trzeba wyrecytować wierszyk, zaśpiewać piosenkę, zataczyć lub zagrać na instrumencie. Ciekawostka: pierwsze udokumentowane postawienie choinki w czasie Świąt Bożego Narodzenia odbyło się w Rydze w 1510 roku, dlatego kraj ten uważa się za dom pierwszej choinki na świecie.

Macedonia Północna

Boże Narodzenie obchodzone jest tu 7 stycznia, a Święta Bożego Narodzenia (Koled) zaczynają się już 5 stycznia. W tym dniu dzieci odwiedzają sąsiadów śpiewając kolędy, za co dostają orzechy, owoce a nawet pieniądze, dorośli zaś lubią gromadzić się wokół ognisk. Podczas Wigili rodziny zasiadają do wspólnej kolacji, którą nazywa się też kolacją badnikową (od tradycyjnej dębowej kłody bożonarodzeniowej, zwanej badnikiem która przynoszona jest do domu i zapalana). Z kolei domy dekoruje się choinkami i gałęziami dębu, pod obrus i na podłodze układa się słomę.

Malta

Większość mieszkańców Malty i Gozo to katolicy, dlatego Święta Bożego Narodzenia cieszą się tu tak wielką popularnością. W kościołach wierni ustawiają zbudowane przez siebie szopki (Presepju), ozdobione figurkami pasterzy i aniołów (pasturi), niektóre z nich są ruchome, zawierają też sporo lokalnych elementów takich jak np.wiatraki na mąkę. Co ciekawe, pierwsze szopki na wyspie zostały przywiezione z Włoch, a najstarsza maltańska szopka została ustawiona w 1617 roku. Obecnie w kościecie św. Piotra w Mdinie można podziwiać najstarszą zachowaną szopkę z 1670 roku. Podczas pasterki na głównym ołtarzu umieszczona zostaje figura Dzieciątka Jezus, w Święto Trzech Króli ustawia się na nim trzy postacie Mędrców. Szopkami i figurami ozdabia się również domy, tak samo jak wieńcami i świecami. A pięć tygodni przed Bożym Narodzeniem ludzie wysiewają odrobinę zboża, nasionek czy pszenicy, i gdy te puszczą kiełki, używają ich do dekorowania swoich szopek. Priedka tat-Tifel to maltańska bożonarodzeniowa tradycja polegająca na tym, że podczas pasterki zamiast księdza, kazanie wygłasza z pamięci chłopiec albo dziewczynka w wieku od 7 do 10 lat. Prezenty przynosi dzieciom św. Mikołaj. Szkoły organizują rozmaite koncerty i występy. Na Malcie Boże Narodzenie to też czas intensywnej pomocy potrzebującym – fundacje zbierają datki, organizują koncerty w szpitalach, przekazują darowizny instutucjom charytatywnym.

Martynika

Na tej karaibskiej, należącej do Francji wyspie, podczas Adwentu i Nowego Roku rodziny odwiedzają się na wzajem, przynosząc ze sobą w gości rozmaite potrawy. A wspólne świętowanie polega na wspólnym biesiadowanu i śpiewaniu kolęd, nieraz aż do świtu.

Mołdawia

Najważniejszym świętem religijnym w Mołdawi nie jest Boże Narodzenie lecz Wielkanoc. Boże Narodzenie zaczyna się tu w nocy z 6 na 7 stycznia, z kolei choinki dekoruje się już w Sylwestra i nazywają ją drzewkiem noworocznym. Prezenty w Mołdawi przynosi św. Mikołaj, i robi to w Nowy Rok. Dzieci kolędują po okolicy, odwiedzając sąsiadów, rodzinę, przyjaciół, za co dostają prezenty.

Monako

Wigilia to czas wspólnego biesiadowania w gronie najbliższych i rodziny. Z okazji świąt w Port Hercules odbywa się bożonarodzeniowy jarmark na którym można kupić lokalne produkty, pograć w gry, pojeździć na lodowisku, przejechać się na diabelskim młynie a dzieci mogą wziąć udział w warsztatach kulinarnych. Festiwal ten trwa przez cały grudzień. Z kolei same Święta Bożego Narodzenia rozpoczynają się uroczystym festiwalem w Pałacu Książęcym, w którym biorą udział książę Albert i księżniczka Charlene i który po raz pierwszy został zorganizowany w latach 50-tych przez księżniczkę Grace. W jego trakcie dzieci oglądają pokazy magii i piją popołudniową herbatkę. Nie może zbraknąć też występu Świętego Mikołaja, a każde dziecko otrzymuje od niego prezent. Monako, jako jedno z najbardziej luksusowych i bogatych miejsc na świecie nie szczędzi pieniędzy na dekoracje – wartym odwiedzenia jest Carré d’Or, najbardziej ekskluzywna dzielnica, zwłaszcza w nocy, gdy bogate dekoracje rozświetlają noc. Od 2004 roku w Wigilię ponad 100 pływaków przebranych za Świętego Mikołaja wskakuje do zimnego morza by w szczytnym celu przepłynąć określony dystans. W wydarzeniu biorą udział książę Albert II i księżniczka Charlene, odbywa się też loteria z fantami.

Niderlandy

Święty Mikołaj po holendersku to Sinterklaas, a dzieci by dostać swój bożonarodzeniowy prezent, ustawiają swoje buty przy drzwiach, by nastęnego dnia znaleźć w nich słodycze.

Niemcy

Przygotownia do świąt zaczynają się od Adwentu. Dawniej na drzwiach malowało się kolorową kredą kreski, które skreślało się od 1 do 24 grudnia, albo każdego wieczoru zapalało się kolejną świeczkę – jedna i druga metoda miała za zadanie ułatwić osobom niepiśmiennym zorientowanie się w czasie w tym przedświątecznym okresie. Z kolei twórcą obecnie znanego nam kalendarza z czekoladkami jest pochodzący z Monachium Gerhard Lang, który stworzył go w 1904 roku na podobieństwo kalendarza jaki w dzieciństwie przygotowała dla niego mama – z tektury, sznurka i ciasteczek. Po II wojnie światowej pomysł ten trafił do Ameryki, skąd rozprzestrzenił się po całym świecie. Oprócz tekturowych kalendarzy adwentowych skrywających w sobie czekoladki, Niemcy chętnie sięgają też po te zrobione z jodłowych gałązek, z których zwisają małe kartonowe pudełeczka wypełnione prezentami. Hitem stały się też adwentowe kalendarze wirtualne, w postaci apek, które każdego dnia oferują np. nowe promocje. Z kolei najdroższym adwentowym kalendarzem na świecie jest kalendarz Porsche – mierzy 1,75 metra, wykonany jest z aluminium, ma podświetlane wnęki okienek które kryją akcesoria marki, wyprodukowany w liczbie 5 sztuk dla jednego klienta per kontynent i kosztuje milion dolarów! Dlaczego aż tyle? Bo ostatnie okienko kryje 8,5 metrowymotorowy jacht którego cena wynosi 300tyś dolarów (sic!). Jeżeli ktoś z Was ma chrapkę na taki kalendarz to śmiało, do tej pory sprzedał się tylko jeden egzemplarz. Innym, zapierającym dech w piersaich jest adwentowy kalenarz od Tiffany & Co, skrywający biżuterię o wartości 112 tyś dolarów.
Dużą popularnością cieszy się też Kranz adwentowy – wieniec upleciony z gałązek jodły w którym umieszcza się cztery świece, a każdą z nich po kolei odpala się początkiem nowego adwentowego tygodnia. W miastach ustawia się duże kalendarzowe instalacje (w latach 1997-20012 Lipsk zasłyną największym na świecie wolnostojącym kalendarzem, a w 2019 Berlin największym kalendarzem umieszczonym na budynku). Kolejną tradycją, sięgającą czasów średniowiecza jest ubieranie w Wigilię choinki oraz wspólne śpiewanie kolęd – O Tannenbaum, Ihr Kinderlein Kommet czy Stille Nacht. Domy dekoruje się światełkami i szklanymi ozdobami a bliscy wymieniają się prezentami. Dzieci piszą listy do Dzieciątka Jezus (das Christkind/Christkindl). W całych Niemczech odbywają się świąteczne jarmarki, a w Norymberdze otwiera go parada, na dzień przed rozpoczęciem Adwentu, podczas trwania którego Dzieciątko Jezus (a w sasadzie dziewczynka) musi wypełnić 150 urzędowych obowiązków na które składają się wizyty w szpitalach, żłobkach czy domach spokojnej starości. Prezenty przynosi 24 grudnia św. Mikołaj (der Weihnachtsmann), inni uważają że Dzieciątko Jezus, wcześniej dzieci otrzymją też słodycze na 6 grudnia. Tego dnia Mikołajowi towarzyszy Krampus, potwór obwieszony łańcuchami, który karze niegrzeczne dzieci. Po domach chodzą kolędnicy którzy zbierają pieniądze na cele charytatywne, a po śpiewanu kolędn piszą na drzwiach znak 20*C*M*B*21 (dla 2021 roku), jego zmycie przynosi pecha.

Norwegia

Kraj ten zaczyna świętować dość wcześnie, bo już 3 grudnia zaczyna się julebord, a Norwegowie przez cały miesiąc tłumnie przesiadują w barach i restauracjach. Z kolei tzw. małe Boże Narodzenie obchodzone jest 23 grudnia, a każda rodzina ma swoją własną tradycję świętowania, zaczynając od dekorowania choinki po wspólne budowanie domku z piernika.

Portugalia

W Wigilię prezenty dzieciom przynosi św. Mikołaj (Pai Natal), które ustawia pod choinką lub wkłada do butów. Po kolacji ludzie udają się do kościoła na mszę (Missa do Galo) podczas której wierni całują obrazek z Dzieciątkiem Jezus i ktory na koniec umieszcza się w szopce. Po powrocie do domu dzieci otwierają prezenty. Tradycyjną dekoracją są szopki, choinki znane są w Portugali dopiero od lat 70 XX wieku. Na Maderze, tuż przed pasterką ludzie rozpalają wielkie ogniska zwane Madeiro (przed zniesieniem obowiązku służby wojskowej robili to mężczyźni którzy mieli iść do wojska) by jak wierzą „ogrzać stopy Dzieciątka Jezus”. Kiedyś palone drewno nie mogło być kupne, musiało być… ukradzione! Dziś płaci się za nie zaraz po świętach. Początkiem stycznia ludzie chodzą po domach i śpiewają pieśni zwane Janeiras, a właściciel ma obowiązek ich ugościć suszonymi owocami lampką brandy lub wina. Jeżeli tego nie zrobi, nie otworzy drzwi lub ich nie ugości, kolędnicy zaśpiewają mu prześmiewczą piosenkę.

Rosja

Od Świąt Bożego Narodzenia większą popularnością cieszy się tu Nowy Rok, co ma związek z historią Rosji i Związku Radzieckiego kiedy to obchodzenie świąt było przez władze zakazane. W Sylwestra, prezenty dzieciom przynosi Dziadek Mróz (Дед Мороз), zawsze w towarzystwie swojej wnuczki (Snegurochka). Boże Narodzenie i Nowy Rok trwają w Rosji od 31 grudnia do 10 stycznia, a samo Boże Narodzenie obchodzi się tu 7 stycznia. Ludzie poszczą w Wigilię dopóki na niebie nie pojawi się pierwsza gwiazdka, a sama wieczerza nie zawiera ani mięsa ani ryb. Po kolacji ludzie idą na pasterkę, z której wracają około 5 nad ranem. Dzieci śpiewają kolędy za które sąsiedzi nagradzają je słodyczami.

Rumunia

Boże Narodzenie trwa tu od 20 grudnia (Ziua de Ignat) do 7 stycznia. Głowa rodziny zabija świnię, z której przygotowuje się później świąteczne potrawy. 5 grudnia dzieci wystawiają buciki a w nocy św. Mikołaj (Sfantul Nicolae albo Moş Crăciu) wkłada do nich upominki. 24 grudnia dekoruje się choinkę a wieczorem odbywa się wspólna Wigilia, podczas której dzieci chodzą od domu do domu i śpiewają kolędy za co dostają słodycze, owoce i pieniądze. Czasem dzieciom towarzyszy Capra – osoba przebrana za kozę, z kolorową maską na twarzy. Inną tradycją jest Dubasi – zespół złożony z 50 kawalerów którzy chodzą po ulicach grając na instrumentach. Nowy Rok nazywa się tu Małym Bożym Narodzeniem.

San Marino

Boże Narodzenie rozpoczyna się tu już 21 grudnia, gdy w centrum powstaje wielka bożonarodzeniowa wioska, w której dzieci mogą przejechać się saniami św. Mikołaja, zrobić sobie zdjęcie z reniferami czy wspólnie z elfami upiec ciasteczka. Dodatką atrakcją jest lodowy skatepark, a restauracje przez cały okres serwują świąteczne menu.

Serbia

Zgodnie z juliańskim kalenarzem Wigilię w Serbi obchodzi się 6 stycznia, a Boże Narodznie 7. Adwent trwa tu 6 tygodni i rozpoczyna się 28 listopada. Boże Narodzenie obwieszcza bicie kościelnych dzwonów o poranku, niekiedy towarzyszą mu wystrzały z broni. W Wigilię rodziny spotykają się i wspólnie zasiadają do kolacji (pod obrusem obowiązkowo umieszcza się słomę oraz kawałki rozłupanych orzechów), po której udają się na nabożeństwo. Dawniej, w wigilijny poranek głowa rodziny udawała się do lasu by ściąć młode drzewko dębu (Badnjak), które potem wstawiano do domu a po świętach palono przy kościele. Obecnie jest to choinka ale ubiera się ją dopiero w Sylwestra. Inna tradycja mówi, że osoba (položajnik) która w Boże Narodzenie pierwsza przekroczy próg domu przynosi jego mieszkańcom szczęście. Na ogół „zamawia” się taką osobę wcześniej, a jeżeli kolejny rok jest słaby, nie zostaje ona nigdy więcej poproszna o bycie položajnik-iem. Mikołajki w Serbi przypadają na dzień 19 grudnia.

Słowacja

To głównie katolicy, więc Boże Narodzenie (Vianoce) rozpoczyna się tu razem z Adwentem. Słowacy obchodzą też Mikołajki (6 grudnia), a 5 do dzieci przychodzi Svätý Mikuláš, który w butach zostawia im owoce i słodycze. Przed świętami domy są gruntownie sprzątane, sklepy oblegane a w kuchniach unosi się zapach słodkich wypieków. Domy dekoruje się choinkami, swiatełkami, ręcznie robionymi dekoracjami, a w wannie pływają kupione na targu karpie. Wigilia (Stedry den) to najważniejsze święto dla Słowaków. Prezenty przynosi Dzieciątko Jezus (Ježíško), ale na czas jego wizyty dzieci muszą opuścić pokój w którym stoi choinka i wrócić dopiero na dźwięk dzwoneczka. Wówczas mogą rozpakować zostawione pod choinką prezenty, a po 6 stycznia, czyli w dniu rozebraniu choinki zjeść powieszone na niej wcześniej słodycze. Karp zabijamy jest w wigilijny poranek, a resztę dnia rodziny spędzają na gotowaniu 12 potraw. Stół przykrywa się słomą, w jego rogach stawia snopki pszeniucy, a całość wieńczy biały obrus. Kolacja rozpoczyna się od przemałamania się opłatkiem i złożenia życzeń. Po posiłku rodziny odwiedzają się i wymieniają upominkami, po czym udają się na pasterkę. Kolejne dni to czas spokań z bliskimi.

Słowenia

Boże Narodzenie poprzedza 4-tygodniowy Adwent. Domy ozdabia się wieńcami, na których zapala się cztery świece – po jednej co niedzielę. Początkiem grudnia sadzi się pszenicę, której wzrost ma symbolizować życiową siłę i nową energię. 13 grudnia dzieci i młodzież spisują na kartce 12 życzeń, a następnie tną ją na 12 kawałków i zgniatają, po czym zaczynając od tego samego dnia w którym je spisali, każdego wieczoru wrzucają po jednym żeczeniu do ognia. To życzenie, które w Wigilię zostanie jako ostatni będzie tym które spełni się w kolejnym roku. Z kolei kilka dni przed samym Bożym Narodzeniem to czas wielkich porządków, a 23 grudnia to dzień całkowitego postu. Wigilijna kolacja jest skoromna, ale Słoweńcy nadrabiają bogatym śniadaniem 25 grudnia. Boże Narodzenie, tak samo jak Wielkanoc, to czas spędzony z rodziną, a w pierwszy dzień świąt wspólnie udają się na łono natury. A oto kilka noworocznych przesądów: jeżeli wisisz komuś kasę w Sylwestra, będziesz dłużnikiem cały kolejny rok, albo to jak spędzisz lub czujesz się w Nowy Rok oznacza jak spędzisz lub będziesz się czuć w kolejnych 12 miesiącach, np. jeżeli jesteś głodny w Nowy Rok, będziesz głodny resztę roku, jeżli obudzisz się wcześnie w Nowy Rok, będziesz tak się budził cały rok itd. Brzmi znajomo?

Szwajcaria

Tradycją Szwajcarów jest własnoręczne tworzenie kalendarzy adwentowych, które następnie wręczane są dzieciom w formie podarunku-niespodzianki. Kalendarze, jak te nasze sklepowe z czekoladkami, kryją w sobie małe podarunki lub słodycze, jednak ten najważniejszy i największy prezent zostaje otworzony dopiero w Wigilię Bożego Narodzenia. Wśród prezentów dużą popularnością cieszą się sery, wina oraz czekoladki. Inną, zyskującą w Szwarcarii ale też w Niemczech tradycją jest aktywny kalendarz adwentowy – ludzie umawiają się każdego dnia o tej samej godzinie i wspólnie odwiedzają jedną osobę, a ta wita ich paczką z przekąskami.

Szwecja

Dwie godziny jazdy samochodem od Sztokholmu znajduje się miejscowość Gävle. To tu, do 1966 roku bożonarodzeniowym symbolem był kozioł Yule, którego historia sięgała czasów starożytnych. Obecnie zamiast kozła, na Placu Zamkowym co roku ustawiana jest wielka słomiana koza (Gävlebocken). Liczy ona prawie 13 metrów wysokości, 7 metrów szerokości i waży 3,6 tony. Kozę można podziwiać online, od pierwszej niedzieli adwentu aż do Nowego Roku: klik. Kalendarz adwentowy to julkalender i zawiera ciastka oraz słodycze. Najczęściej robi się je samodzielnie.

Turcja

Zaledwie 0,2% populacji to chrześcijanie, więc Boże Narodzenie nie jest dniem wolnym od pracy, ale mimo to w miastach pojawiają się świąteczne dekoracji, a w domach choinki. Inna sprawa ma się z Sylwestrem (Yılbaşı gecesi), który w Turcji jest bardzo hucznie obchodzony. W telewizji puszczane są sylwestrowe programy, ludzie po kolacji grają w bingo, a przed północą odbywa się losowanie w wielkiej narodowej loterii. Na koniec można podziwiać pokazy fajerwerków. W Sylwestra ludzie wymieniają się prezentami, a noszenie tej nocy czerwonej bielizny ma zapewnić pomyślność w przyszłym roku, tak samo jak rozsypanie soli czy… rzucenie granatu o ziemię! Prezenty dzieciom przynosi św. Mikołaj (Noel Baba), i robi to właśnie w Sylwestra.

Ukraina

Na Ukrainie Boże Narodzenie obchodzone jest 7 stycznia. Ukraińcy zakładają wtedy tradycyjne stroje, i spacerując po okolicy wspólnie śpiewają kolędy. Dodatkowo w niektórych domach rzuca się łyżką pełną kutii w sufit, jej przyklejenie się zwiastuje dobre zbiory.

Watykan

W Watykanie, co nie powinno dziwić, Święta Bożego Narodzenia skupione są wokół religijnych rytuałów. Od 7 grudnia na placu św. Piotra można podziwiać szopkę, złożoną z naturalnej wielkości 17 posągów (najstarsze pochodzą z 1843 roku, darowizny św. Wincentego Pallottiego) i 13 drewnianych figur zwierząt (podarownych przez wieś Tesero). Od 1982 roku na placu ustawiana jest również choinka, tradycję tę zapoczątkował Jan Paweł II, który otrzymał drzewko od polskiego rolnika. W Bazylice św. Piotra między 21 a 22 godziną rozpoczyna się pasterka, na która bilety sprzedaje się w wielomiesięcznym wyprzedzeniem i która jest transmitowana na zewnątrz za pomocą telebimów. W Boże Narodzenie, w samo południe wierni gromadzą się by zobaczyć papieża i otrzymać jego błogosławieństwo.

Węgry

Wigilia w języku węgierskim to Szent-este. To czas dla rodziny i bliskich, spędzany na wspólnym dekorowaniu choinki, spożywaniu razem kolacji po której ludzie udają się na mszę. Prezenty dzieciom przynosi Jézuska i zostawia je pod choinką. Z kolei 6 grudnia odwiedza je Mikulás (albo Télapó – „Stary zima”), który wkłada upominki do butów zostawionych na parapecie.

Wielka Brytania

Obecnie większość brytyjskich domów dekoruje się choinkami, a zwyczaj ten spopularyzował książę Albert, mąż królowej Wiktorii, którego rodzina pochodziła z Niemiec. Inne ozdoby wykorzystywane w domach to jemioła, bluszcz i ostrokrzew. Ulice miast rozświetlają świąteczne lampki, a te najsłynniejsze wiesza się na Oxford Street w Lodnynie, których uroczyste zapalenie oglądają tysiące ludzi. W czasie świąt ludzie udają się do kościoła, na specjalne msze odprawiane przy blasku świec, oglądają jasełka i śpiewają kolędy. Dzieci piszą listy do Świętego Mikołaja i wrzucają je do kominka, a ten zostawia im prezenty w powieszonych przy kominku (lub łóżku) świątecznych skarpetach (ewentualnie w poszewkach na poduszki), za co dostaje kawałek ciasta i kieliszek brandy. Na północy Angli, w połowie listopada w pubach odbywa się The Sheffield Carols – wspólne śpiewanie kolęd. Z innych ciekawostek, śnieg w Boże Narodzenie pada tu raz na dziesięć lat. Popularnym filmem puszczanym w święta od 1982 roku jest The Snowman. Kalendrza adwentowy to advent calendar i może on zawierać np. torebeczki herbaty razem z instrukcja jej parzenia (sic!), piwa kraftowe, kosmetyki, gadżety filmowe oraz krawaty.

Włochy

We Włoszech zwyczaj opowiadania historii Świąt Bożego Narodzenia za pomocą szopki został zapoczątkowany w 1223 roku przez św. Franciszka z Asyżu. Dziś, te najpiękniesze, nazywane Presepe Napoletano pochodzą z Neapolu, zawierają figury i przedmioty codziennego użytku (ulica Via San Gregorio Armeno słynie z ręcznie robionych szopek i ich elementów na sprzedaż), a najstarsza z nich powstała w 1025 roku i przechowywana była w kościele św. Marii Narodzenia Pańskiego (na długo zamin św. Franciszek upowszechnił szopki we Włoszech). Obecnie w Neapolu znajduje się największa szopka na świecie, która liczy ponad 600 elementów. Pod strzechy szopki zawitały dopiero w XVI wieku, wcześniej ustawiano je jedynie w kościołach. Obecnie szopki wystawia się już 8 grudnia, ale figurę Dzieciątka Jezus umieszcza się w nich dopiero w Wigilię. W Wigilię też dzieci, ubrane w pasterskie kapelusze i buty, chodzą po domach i wygrywają na fletach kolędy. Obchody Bożego Narodzenia we Włoszech zaczynają się na osiem dni przed samym Bożym Narodzeniem, a rozpoczynają je msze zwane Nowenną. W święto Trzech Króli prezenty dzieciom przynosi starsza pani, zwana Befana, wcześniej drobne upominki dostają od Świętego Mikołaja – Babbo Natale, ale to te od Befana są najważniejsze i najbardziej wyczekiwane.

No to gdzie chcielibyście w tym roku spędzić Gwiazdkę?

Pozostałe nasze wpisy w tym temacie:

Boże Narodzenie na świecie – Azja
Potrawy wigilijne na świecie – Azja
Bożonarodzeniowy chlebek ze Sri Lanki
Boże Narodzenie na świecie – Australia, Afryka, Antarktyda
Potrawy wigilijne na świecie – Australia, Afryka, Antarktyda
Jollof rice – wigilijne danie z Afryki
Boże Narodzenie na świecie – Ameryki
Potrawy wigilijne na świecie – Ameryki
Domowe ciasteczka imbirowo-miodowe
Włoska babka Panettone
Boże Narodzenie na świecie – Europa
Potrawy wigilijne na świecie – Europa

Boże Narodzenie na świecie – Europa – źródła: coolantarctica.com, www.countryliving.com, www.whychristmas.com/cultures, mljadoptions.com, mapsofworld.com, rainbownetwork.org, tripsavvy.com, christmas-world.freeservers.com, tripsavvy.com, skiandorraholidays.com, brusselsairlines.com, theculturetrip.com, best-country.com, luxembourg.public.lu, viaggideimesupi.com, globalstorybook.org,

Więcej naszych przepisów znajdziecie tu: klik. I na naszym Instagramie. Inne ciekawe kulinarne tradycje i święta tu: klik.