Z Rynku zwykle udajemy się na zwiedzanie krakowskiego Kazimierza, na który Ładniejsza połknęła bakcyla w 2021 roku gdy solidnie doedukowała się na temat tej dzielnicy.

Z historii Kazimierza – zwiedzanie krakowskiego Kazimierza:

• rok 1304 – pierwsza wzmianka o Żydach w Krakowie, którzy wówczas zamieszkiwali okolice ul. św. Anny i Placu Szczepańskiego oraz handlowali, wraz z innymi kupcami w Sukiennicach,
• rok 1335 – król Kazimierz Wielki buduje miasto Kazimierz pod Krakowem, które początkowo jest miasteczkiem chrześcijańskim. Centrum Kazimierza był Plac Wolnica na którym znajdowały się ratusz, dwa kościoły (Bożego Ciała i Katarzyny Aleksandryjskiej) oraz kramy kupieckie. W tamtym czasie Kazimierz położony był na wyspie otoczonej rzeką Wisłą,
• rok 1495 – dochodzi do sporu kupieckiego między handlującymi w sukiennicach Żydami a pozostałymi kupcami. Do tego jakiś czas później wybucha pożar kilku kamienic wokół Rynku. Mówi się, że podpalili je Żydzi, wzburzeni przegranym sporem kupieckim w Izbie Kupieckiej. Dochodzi do pogromu, kilku Żydów zostaje utopionych w Wiśle. Król Jan Olbracht postanawia więc przesiedlić Żydów z Krakowa do położonego niedaleko Kazimierza, w którym buduje mur (obecna ulica Szeroka), po stronie którego po jednej stronie mieszkają chrześcijanie, po drugiej Żydzi,
• tak powstaje Oppidum Judaeorum – miasto żydowskie którego centrum stanowi ulica Szeroka, i które z biegiem lat i stuleci rozrasta się. Powstają nowe mykwy (Wielka na Szerokiej i Nowa na Paulińskiej), synagogi (drewniana Stara z XVI wieku i Remu z XVI wieku, obydwie przy ulicy Szerokiej, następnie Wysoka przy Józefa, Poppera, Tempel, Kupa i Izaaka), kirkuty (Remu przy Szerokiej oraz skwery cmentarne przy Szerokiej, za synagoga Starą na Szwedzkiej, cmentarz Nowy przy Miodowej oraz cmentarz vis a vis Bonarki na terenie dawnego obozu Plaszow), chedery,
• Potop szwedzki – Szwedzi zajmują Kazimierz a w kościele Bożego Ciała tworzą swoje centrum dowodzenia z którego atakują Kraków. W tym czasie Kazimierz zostaje doszczętnie zniszczony,
• rok 1800 – do tej daty Kazimierz był odrębnym miastem. Dopiero podczas III rozbioru Polski wcielono go do Zaboru Austriackiego, gdzie w 1867 roku nadano Żydom pełnię praw. Ciekawostka: ulica Józefa na Kazimierzu to nie ulica nazwana na cześć Świętego Józefa jak wielu ludzi uważa a na cześć syna Franciszka Józefa I – Józefa II Habsburga.

Przed II Wojną Światową na Kazimierzu było około 120 synagog i domów modlitewnych i żyło tu 68-70 tysięcy Żydów, którzy przybyli do Krakowa z Niemiec, Czech, Węgier, Hiszpanii. Istniały dwie gminy żydowskie: krakowsko-kazimierska oraz podgórska. Po wojnie do Krakowa powróciło 10% populacji. Dziś w Krakowie mamy Krakowską Gminę Żydowską która liczy 130-200 członków oraz liczące 700 osób Centrum Społeczności Żydowskiej.

Mykwy i kirkuty – zwiedzanie krakowskiego Kazimierza

Mykwa to łaźnia rytualna w której znajdują się dwa baseny, osobny dla kobiet i osobny dla mężczyzn, ponieważ do basenu wchodzi się nago. W basenach tych musi znaleźć się między 332 a 572 litry wody „żywej” tzn. wody z deszczówki, jeziora, oceanu, morza czy rzeki, reszta jest uzupełniana wodą z kranu, która może być podgrzana. Co ciekawe, chodzenie do mykwy jest obowiązkiem religijnym nałożonym jedynie na kobiety, mężczyźni chodzą do niej z wyboru.

Judaizm nakazuje Żydom żyć w rytualnej czystości, dlatego Żydzi chodzą do mykwy gdy np. cierpią na chorobę skóry, chodzi do niej sofer zanim zabierze się za pisanie Tory, idą do niej osoby przechodzące na judaizm, ojciec dziecka przed jego obrzezaniem, mężczyźni przed Nowym Rokiem i Jom Kipur. Ortodoksyjni Żydzi chodzą do mykwy raz w tygodniu, przed Szabatem. Z kolei ultraortodoksi chodzą codziennie, przed każdą modlitwą. Ale jak już pisaliśmy wyżej, jest to utarty zwyczaj niż przykaz. Inaczej sprawa ma się z kobietami. Kobieta po raz pierwszy idzie do mykwy przed swoim ślubem, a następnie po każdej miesiączce, połogu i wyzdrowieniu z choroby ginekologicznej. Obowiązek ten znika, gdy kobieta przejdzie menopauzę. Do basenu w mykwie wchodzi się nago, z rozpuszczonymi włosami, bez biżuterii, makijażu, lakieru na paznokciach, soczewek, z rozszerzonymi palcami dłoni i stóp. Chodzi o to, żeby woda dopłynęła do każdego zakamarka ciała. Co ciekawe, w mykwie koszeruje się też nowe naczynia.

Mykwa Wielka

• ul. Szeroka 6, Kraków Kazimierz
• obecnie mieści się tu restauracja i hotel Klezmer, ale mykwa jest udostępniona do zwiedzania

Mykwa Wielka na Kazimierzu zbudowana została około 1567 roku, przebudowana w XX wieku, zdewastowana podczas II Wojny Światowej. Obecnie mieści się tu hotel i restauracja, ale mykwa jest udostępniona do zwiedzania. Legenda głosi, że pewien młodzieniec zakochał się w pięknej dziewczynie, ale ze względów finansowych nie mogli oni pozwolić sobie na wesele. Gmina żydowska zdecydowała więc, że pokryje koszty wesela, a udział w nim brał sam Rabi Remu (o nim w dalszej części). Gdy wesele trwało w najlepsze, rabin ostrzegł młodych, że zbliża się szabas, więc powinni zakończyć uroczystość, ci jednak zignorowali jego słowa i bawili się dalej. Taka postawa rozgniewała Boga i postanowił on ukarać ludzi: ziemia rozstąpiła się i pochłonę gości weselnych wraz z młodymi. Podobno wieczorem, gdy na ulicy Szerokiej jest dość cicho, pod mykwą można usłyszeć ich krzyki wydobywające się spod ziemi.

Drugą mykwą w Krakowie była Mykwa Nowa przy ulicy Paulińskiej. Obecnie jedyna działająca mykwa znajduje się w hotelu Eden.

Kirkut – nie jest słowem żydowskim, słowem używanym przez nie Żydów na określenie żydowskiego cmentarza. Pierwszy kirkut w Krakowie znajdował się w okolicy Dolnych Młynów. Co ważne, cmentarz musi znajdować się poza obrębem gminy żydowskiej. Macewa to kamień nagrobny stawiany w rocznicę śmierci osoby. Często na macewach widać stosy małych kamyczków oraz zapisane karteczki. Kamyczki są m.in. dowodem naszej pamięci (tak jak w chrześcijaństwie znicze), dowodem że byliśmy odwiedzić zmarłego, że o nim pamiętamy. Ale nie tylko, kamyczek można też zostawić, gdy zrobi się coś dobrego w myśl wykonania micwy (przykazania) o bezinteresowności (wiadomo przecież że osoba zmarła nie odwdzięczy się), albo gdy nie mogliśmy być przy stawianiu macewy (a powinniśmy) wówczas ten kamyczek jest takim symbolicznym postawieniem macewy. Z kolei w starożytności kamienie, już nie kamyczki, układano na macewach zabezpieczając w ten sposób ciało przed wyciągnięciem przez zwierzęta. Jeśli zaś chodzi o karteczki, to pisze się na nich imię mamy (ponieważ Żydem jest się po matce) oraz życzenie i zostawia się je przy macewach znanych Żydów.

Cmentarz i Synagoga Remu

• 

• 

• 

• ul. Szeroka 40, Kraków Kazimierz
• godziny otwarcia: pn.-pt., nd. 9.00-18.00 (w sezonie zimowym 10:00-16:00, nieczynna w soboty i święta żydowskie),
• bilet wstępu: 5/10 zł

Rabin Remu (Mosze ben Israel Isserles) żył w XVI wieku, współtwórca do dziś używanego Kodeksu Prawa Żydowskiego, filozof, komentator Tory i Talmudu, dyrektor jesziwy znanej w całej Europie, syn fundatora synagogi później nazwanej Remu.

• 

• 

• 

• 

Przy synagodze tej znajduje się cmentarz zwany Cmentarzem Remu lub Starym, gdzie pochowani są m.in. rabin Remu oraz Natan Spira (rabin, kabalista, rektor krakowskiej jesziwy). W trakcie II Wojny Światowej cmentarz został zniszczony przez Niemców, którzy potłukli większość znajdujących się na nim macew (nagrobki pionowe). Po wojnie zostały one odbudowane, a dzisiejsze ich ułożenie jest przypadkowe, tak jak ułożenie macew w równe rzędy, niespotykane na innych żydowskich cmentarzach.
Legenda głosi, że gdy Niemcy weszli na cmentarz i zaczęli niszczyć macewy, gdy doszli do macewy rabina Remu ktoś im powiedział, że istnieje legenda która mówi, ze rabin przed swoją śmiercią powiedział że jeżeli ktokolwiek kiedykolwiek spróbuje zniszczyć jego nagrobek, padnie martwy. Niemcy nie wzięli sobie tych słów do serca i zabrali się za niszczenie macewy. To rozgniewało Boga i trafił on piorunem tego, który zaczął niszczyć macewę rabina Remu, dzięki czemu przetrwała ona do dziś.

Nowy Cmentarz Żydowski

• 

• 

• ul. Miodowa 55, Kraków Kazimierz
• godziny otwarcia: nd-pt 9:30-16:00 (sobota nieczynne)

Założony w 1800 roku, zamknięty przez Niemców w czasie II Wojny Światowej. Pochodzące z niego macewy zostały wywiezione do obozu Plaszow, skąd po wojnie te które się zachowały z powrotem trafiły na cmentarz. Znajduje się tu ponad 10 000 nagrobków, najstarszy pochodzi z 1809 roku. Pochowany jest tu m.in. Dawid Daniel Bertram, ostatni krakowski koen (kapłan), który zmarł w 2009 roku.

Synagogi – zwiedzanie krakowskiego Kazimierza

Synagoga – nie jest świątynią, bo ta była jedna (zbudowana w Jerozolimie w VII wieku n.e.), są to domy modlitwy, spotkań podczas których czyta się Torę, Talmud. W centralnej części synagogi mieści się szafa ołtarzowa w której przechowuje się koszerną Torę (pisaną przez sofera, na zwojach jagnięcej skóry). Synagoga staje się miejscem kultu dopiero, gdy znajduje się w niej koszerna Tora. Torę kupuje Gmina Żydowska, po czym zostaje ona uroczyście wprowadzona do synagogi. Nie wolno dotykać tory, dlatego do śledzenia tekstu używa się specjalnej pałeczki. Kobiety nie powinny czytać Tory. Kobiety i mężczyźni modlą się w synagodze osobno, kobiety na babińcu w galerii, mężczyźni w głównej sali modlitewnej. Obowiązek chodzenia do synagogi spoczywa jedynie na mężczyznach, kobiety nie muszą do niej chodzić, ponieważ modlą się przez rodzenie dzieci i ich późniejsze wychowanie.

Synagoga Tempel

• ul. Miodowa 24, Kraków Kazimierz
• godziny otwarcia: sezon letni 10:00 – 18:00, zimowy 10:00 – 16:00
• bilet wstępu: 5/10 zł

Zbudowana w latach 1860 – 1862, z tablicami Dekalogu nad wejściem. Przynależy do niej znajdująca się przy ulicy Podbrzezie 1 mykwa. To tu odbywają się tu obchody świąt żydowskich jak i innych ważnych dla społeczności żydowskiej uroczystości, w tym Dni Judaizmu w Kościele Katolickim.

Synagoga Kupa

• ul. Miodowa 27, Kraków Kazimierz
• godziny otwarcia: sezon letni 10:00 – 18:00, zimowy 10:00-16:00
• bilet wstępu: 5/10 zł

Zbudowana w 1643 roku w miejscu dawnych murów obronnych Kazimierza. Jej nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa kupa, które oznacza składkę, bo ze składek synagoga została ufundowana.
W piątki odbywają się tu szabatowe kolacje, a podczas niektórych żydowskich świat organizowane są tu przyjęcia np. podczas Purim, Pesach czy Chanuka.

Synagoga Izaaka Jakubowicza

• ul. Kupa 18, Kraków Kazimierz
• nie jest udostępniona dla zwiedzających

Izaak Jakubowicz żył w XVII wieku. Był biednym kupcem, ojcem dziewięciu córek które pragnął wydać za mąż, ale nie miał pieniędzy na posag. Legenda głosi, że Izaakowi trzy razy przyśnił się Bóg i za każdym razem kazał mu udać się do Pragi w poszukiwaniu skarbu ukrytego w moście. Ale ten go ignorował. Dopiero za trzecim razem Izaak postanowił posłuchać Boga i pojechał do Pragi. Tam na moście spotkał żołnierza, któremu opowiedział o swoim powtarzającym się śnie. Żołnierz wysłuchawszy historii przybyłego z Krakowa Żyda powiedział, że jemu też przyśnił się Bóg i też kazał wyruszyć mu w zagraniczną podróż w poszukiwaniu skarbu, tyle że do Polski, a dokładniej na krakowski Kazimierz, gdzie miał szukać skarbu ukrytego w kaflowym piecu w jednej z tamtejszych kamienic. Słuchając słów żołnierza Izaak uświadomił sobie, że mowa o jego kamienicy i o jego piecu. Porzucił więc dalsze poszukiwania w Pradze i wrócił do domu, gdzie w piecu znalazł ukryty skarb za który nie tylko wydał swoje córki za mąż, ale ufundował też synagogę, którą podarował swojej żonie.

Synagoga Wysoka

• 

• 

• ul. Józefa 38, Kraków Kazimierz
• nie jest udostępniona dla zwiedzających

Zbudowana w 1556 roku. Zniszczona w czasie potopu szwedzkiego. W XIX wieku dobudowano do niej Wysokiej budynek, który znajduje się przy ulicy Józefa 36. Wysoka ponieważ sala modlitewna znajdowała się tu na górze, gdy zazwyczaj lokowane są one na parterze. Ulokowana przy murze oddzielającym część żydowską od chrześcijańskiej na Kazimierzu. Zdewastowana w czasie II wojny światowej, po wojnie przerobiona na magazyn. Odremontowana w 1966 roku. Obecnie na czwartym piętrze synagogi mieści się Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce oddział w Krakowie.

Synagoga Stara

• 

• 

• ul. Szeroka 24, Kraków Kazimierz
• obecnie mieści się tu Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
• godziny otwarcia: wt-nd 10:00-17:00, pn 10:00-14:00
• bilet wstępu: 10/14 zł (w poniedziałki bezpłatnie)

Zbudowana w 1407 roku, po przybyciu praskich Żydów do Krakowa, do II wojny światowej była centralnym ośrodkiem żydowskiego religijnego życia w Krakowie. Odbudowana po pożarze który wybuchł w 1557 roku. Wyremontowana w 1904 – 1914, a następnie w latach 1924 – 1925. Zniszczona w czasie II wojny światowej i odbudowana w latach 1956 – 1959. W 1958 roku została przekazana na cele muzealne.

Synagoga na Górce

• ul. Szeroka pomiędzy nr.22 a Synagogą Starą, Kraków Kazimierz
• nie istnieje już

Zbudowana w XVII wieku przez Mojżesza Jakubowicza dla rabina i kabalisty Natana Spiry. Dziś nieistniejąca, znajdowała się pomiędzy ulicą Szeroką 22 a Starą Synagogą.
Legenda głosi, że w czasie II Wojny Światowej, a dokładniej w 1941 roku, rozpuszczono w Krakowie plotkę, że Żydzi ukryli w synagodze skarb. Samozwańczy poszukiwacze skarbów ruszyli więc na poszukiwania, tym samym niszcząc synagogę nieodwracalnie.

Synagoga Poppera

• ul. Szeroka 16, Kraków Kazimierz
• nie jest udostępniona dla zwiedzających

Zbudowana w 1620 roku, jej fundatorem był Wolf Popper. Wyremontowana w 1827 roku, do dziś zachowała się brama przy ulicy Szerokiej. Następnie zdewastowana w czasie II wojny światowej, po wojnie stała się mieszkaniem dla żydowskich repatriantów z ZSRR. Odremontowana w latach 1964–1967, została siedzibą Staromiejskiego Centrum Kultury Młodzieży. Współcześnie należy do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Od 2017 roku znajduje się tu księgarnia Austeria, do której polecamy zajrzeć będąc na ulicy Szerokiej. Znajdziecie tu m.in. książki, płyty oraz pięknie wydane notatniki.

Źródła:
https://gwzkrakow.pl/, https://www.facebook.com/zwiedzanie.krakowskiego.kazimierza/

Zwiedzanie krakowskiego Kazimierza

Więcej o nas tu: klik. I na naszym Instagramie.

Zwiedzanie krakowskiego Kazimierza